Het Hemelse Gerecht door Renate Dorrestein is ons boek van het moment.
Eind 2020 las ik mijn eerste Dorrestein. Ik had meteen spijt dat ik deze fantastische auteur zo laat leerde kennen, pas drie jaar na haar dood. Deze quote van haar gaf ze een paar weken voor ze stierf aan slokdarmkanker en zegt alles over de vrouw die ze was: "Voor mij geen bucketlist. Leuke dingen deed ik altijd al."
"Voor mij geen bucketlist. Leuke dingen deed ik altijd al."
Renate Dorresteins roman uit 1991 ‘Het Hemelse Gerecht’ sloeg bij me in als een bom. Misschien lag het aan het feit dat ik een tweelingzus heb, misschien aan het feit dat we net samen een huis hadden gekocht, of misschien had het verhaal zo’n impact omdat zelfs 30 jaar na publicatie het boek leest als een modern feministisch manifest.
Mijn conclusie: We lezen te weinig Dorrestein!
Renate Dorrestein werd geboren in 1958 in Amsterdam. Ze was een rasverteller en een belangrijk figuur in de Nederlandse letteren, al is ze in België een heel stuk minder bekend. Ze debuteerde met haar eerste roman 'Buitenstaanders' in 1983. In 1993 ontving Dorrestein de Annie Romeinprijs voor haar oeuvre. In 1986 was ze betrokken bij de oprichting van de Anna Bijns Stichting, die elke twee jaar de Anna Bijns Prijs uitloofde voor "de vrouwelijke stem in de letteren". Deze prijs werd jammer genoeg voor het laatst uitgereikt in 2014, een slachtoffer van de dalende middelen voor literatuur. Dorrestein was eveneens ambassadeur van het feministische online-tijdschrift LOVER, dat nog steeds bestaat.
"Met een soepele draai van haar pols plant Ange het mes in het hart."
"Met een soepele draai van haar pols plant Ange het mes in het hart." Zo begint 'Het Hemelse Gerecht' (1991), Dorresteins zesde roman. Twee zussen, Ange en Irthe, leiden samen het succesrestaurant ‘Het Hemelse Gerecht’. Het restaurant bevindt in een klein Nederlands dorp, waar iedereen elkaar kent. Hoewel het restaurant ‘een zegen is voor de plaatselijke middenstand’ worden de ambitieuze ‘juffrouwen’ toch niet helemaal geaccepteerd door de dorpsvrouwen ‘die hun aardappelschilmesjes weten te gebruiken en die zich verder niets in hun hoofd halen’ en hun mannen ‘die pyjama's dragen en hun plichten kennen'. Ange is de kok, Irthe is de gastvrouw, bedient en doet de administratie. Wanneer hun minnaar, Gilles, hen te kennen geeft dat hij hen beiden verlaat, stort hun wereld in. Niet alleen wordt de relatie tussen de zussen danig op de proef gesteld, het stopt maar niet met regenen en de lokale rivier dreigt uit de oevers te treden.
Ondanks het emotionele thema verlicht de humor van Dorrestein zelfs de donkerste hoekjes van ‘Het Hemelse Gerecht’. Op een ironische en eenvoudige manier treft ze zusterliefde en -jaloezie en hoe die twee contrasterende emoties naast én in elkaar bestaan. Daarnaast zet de auteur nadrukkelijk een vraagteken achter de concepten monogamie en intimiteit.
Wat Dorrestein erg goed doet in dit boek is het beklemmende gevoel van een zussenrelatie beschrijven. "Ange heeft de aanvechting zich tegen haar aan te drukken. Ze kan wel huilen van opluchting en schaamte. Ze kan zich immers geen leven zonder Irthe voorstellen, zonder het verbond dat zij hebben. Zonder Irthe was ze verloren." Dorrestein had dan ook zelf een zus die op jonge leeftijd zelfmoord pleegde. Deze persoonlijke levenservaring werkt door in het boek. In 'Het Hemelse Gerecht' hebben Ange en Irthe een duister verleden. Het verraad van hun vader en de daaraan verbonden zelfmoord van hun moeder, zorgde ervoor dat Ange en Irthe zich volledig naar elkaar richtten. Nu een nieuw verraad uit een onverwachte hoek komt, worden ze gedwongen te kiezen: blijven ze slachtoffers of zijn ze deze rol ontgroeid? Wanneer de zussen gedwongen worden het kind-zijn achter zich te laten, staat alles plots onder hoogspanning en bereikt het boek zijn hoogtepunt.
De spanning zit er vanaf het eerste hoofdstuk in. ....‘Het Hemelse Gerecht’ is een krachtig staaltje van psychologisch karakterschrijven.
De spanning zit er vanaf het eerste hoofdstuk in. Hoe waanzinnig kan een mens worden van verlating? Hoe overleven twee totaal verschillende persoonlijkheden een gebroken hart? Waar is Gilles eigenlijk?
Daarnaast verweeft Dorrestein thema’s zoals ondernemers- en overlevingsdrang, de strijd tussen mens en natuur en feminisme doorheen het hoofdverhaal. De manier waarop twee ondernemende, sterke en getalenteerde vrouwen toch nog steeds afgerekend worden op basis van secundaire zaken -hun uiterlijk, wat ze seksueel te bieden hebben en hun zorg voor de gemeenschap- wordt scherp en gevat door Dorrestein opgetekend. Door de zussen te onderschatten en Gilles te overschatten mist de gemeenschap de ware toedracht van wat er zich afspeelt in het huis langs de rivier. Irthe merkt op: "Het is natuurlijk veel interessanter als je in alle staten bent. Als vrouw alleen behoor je je niet te kunnen redden."
Irthe merkt op: "Het is natuurlijk veel interessanter als je in alle staten bent. Als vrouw alleen behoor je je niet te kunnen redden."
‘Het Hemelse Gerecht’ is een krachtig staaltje van psychologisch karakterschrijven. De opbouw van spanning tussen de twee hoofdpersonages hield me gekluisterd aan de pagina’s, de droge observaties en knullige nevenkarakters deden me luidop grinniken. De sfeer van het boek zinderde nog dagen na. Mijn conclusie: We lezen te weinig Renate Dorrestein!
P.S.: Renate Dorrestein schreef 21 romans op 34 jaar tijd. Ondanks periodes van writers block was ze enorm productief. Lees zeker ook van haar ‘Onder de motorkap van het schrijverschap.’ Je vindt er geen technische schrijftips, maar een sympathieke inkijk in de gedachten en zorgen van een echte vakschrijver.
Het Hemelse Gerecht - Renate Dorrestein, bij Atlas Contact